|
สังขาร แบบต่างๆ |
|
สังขาร เป็นคำที่ใช้กันอยู่อย่างมากมายในพุทธศาสนาอยู่ตลอดเวลา มีความหมายที่หลากหลาย คล้ายคลึงกันบ้าง จนบางครั้งเกิดความสับสนในการนำไปพิจารณาธรรม จึงต้องจำแนกแตกธรรมให้ถูกต้องกับธรรมนั้นๆอีกด้วย เพื่อให้เกิดความเข้าใจที่ถูกต้อง
สังขาร ที่ใช้กันทั่วไปทางโลกๆที่หมายถึง ร่างกายบ้าง ชีวิตบ้าง
สังขาร หรือสังขตธรรม ที่หมายถึง สิ่งที่ถูกปรุงแต่งขึ้น คือสิ่งที่เกิดแต่การมีเหตุปัจจัยต่างๆมาประชุมปรุงแต่งกันจึงเกิดขึ้น ได้แก่การใช้ในความหมายว่า สังขารทั้งปวง, สังขารไม่เที่ยง, สังขารเป็นทุกข์, สังขารเป็นอนัตตา คือ สังขารไม่มีตัวตน, สังขารในพระไตรลักษณ์หรือธรรมนิยาม
สังขารขันธ์ ในขันธ์ ๕ ที่หมายถึง ธรรมหรือสิ่ง(อารมณ์ทางโลกต่างนั่นเอง)ที่ไปปรุงแต่งจิตให้เกิดสัญเจตนา(เจตนา,ความคิดอ่าน) ให้เกิดกระทำต่างๆ(กรรม) ได้ทั้งทางกาย ทางวาจา และทางใจ ซึ่งได้ทั้งทางดี และชั่ว แม้กลางๆที่ใช้ในการดำเนินชีวิต ใช้กันทั่วไปโดยย่อว่า สังขารเช่นกัน
จิตตสังขาร จิตสังขาร สังขารจิต คือ สภาพที่ปรุงแต่งการกระทำทางใจ ได้แก่ เจตนาที่ก่อให้เกิดมโนกรรม หรือก็คือคำเรียกเฉพาะของ สัญเจตนาที่ไปก่อให้เกิดมโนกรรมความคิดนึก, อีกความหมายหนึ่งของจิตตสังขารคือ ปัจจัยปรุงแต่งจิต ได้แก่ สัญญาและเวทนา