ขันธ์ ๕ โดยสรุป คือกองหรือส่วนต่างๆของชีวิต ที่ท่านแยกจำแนกแตกธรรมให้พิจารณาให้เห็นความจริงของชีวิตได้ง่ายขึ้น แบ่งเป็น ๕ กองหรือ ๕ ส่วน  อันมี

        ๑. รูปขันธ์ คือกองหริอส่วนของร่างกาย อีกทั้งทวารทั้ง ๖ (ที่อาศัยอยู่ในกาย คือตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจ)

        ๒. เวทนาขันธ์ คือการเสวยอารมณ์ หมายถึงความรู้สึกจากการเสพเสวยในสิ่งที่กระทบนั้นๆ  ที่เมื่อเสวยย่อมรู้ในรสของสิ่งที่ผัสสะ แล้วย่อมเกิดความรู้สึกต่างๆ อย่างใดอย่างหนึ่งขึ้น ที่ท่านแบ่งเป็น สุขเวทนา, ทุกขเวทนา, หรืออทุกขมสุขเวทนา คือเฉยๆหรือเป็นกลางๆไม่สุขไม่ทุกข์

        ๓. สัญญาขันธ์ คือกองหรือส่วน ที่ทำหน้าที่เกี่ยวกับสัญญา(ความจำ) คือส่วนความจำต่างๆ  ที่พอแบ่งการทำหน้าที่ได้เป็น ๒ ส่วนคือ ส่วนความจำได้(เช่น รูปสัญญา)  และส่วนหมายรู้คือส่วนที่ไปคิดอ่านปรุงจิต(เช่น รูปสัญเจตนา) จากการสั่งสมอบรมแต่ในอดีต

        ๔. สังขารขันธ์ คือส่วนหรือกอง ที่จิตได้ปรุงแต่งให้เกิดขึ้น คือ เป็นสังขารคือสิ่งปรุงแต่งของจิต เป็นผลที่เกิดขึ้นจากทำงานของขันธ์ทั้ง ๕ หรือเรียกกันง่ายว่าอารมณ์ในทางโลก  หรืออาการของจิตต่างๆ  หรือเจตสิก เช่น โทสะ โมหะ หดหู่ ฟุ้งซ่าน อีกทั้งเจตนาคือความตั้งใจกระทำสิ่งต่างๆ(กรรม) ฯ.

        ๕. วิญญาณขันธ์ ส่วนหรือกอง ที่ทำหน้าที่รู้แจ้งในอารมณ์ คือรู้แจ้งหรือรู้จักในสิ่งที่มากระทบกับทวารทั้ง ๖ (อายตนะภายใน) เช่น รู้ในรูปที่มากระทบตา

        อนึ่ง พึงระลึกรู้อยู่เนืองๆว่า ขันธ์ทั้ง ๕ ล้วนเป็นสังขารคือสิ่งที่ถูกปรุงแต่งขึ้นอย่างหนึ่ง จึงล้วนอนิจจัง จึงเป็นทุกข์(ทุกขัง) และล้วนแล้วแต่เป็นอนัตตา จึงไม่เป็นไปตามใจปรารถนา ไม่ขึ้นอยู่ในบังคับบัญชาของใครๆ หรือแม้แต่เรา