กาลามสูตร  สูตรหนึ่งในคัมภีร์ติกนิบาต อังคุตตรนิกาย,  พระพุทธเจ้าตรัสสอนชนชาวกาลามะ แห่งเกสปุตตนิคม ในแคว้นโกศล จึงมีชื่ออีกอย่างหนึ่งว่าเกสปุตตสูตร  ทรงตรัสสอนไม่ให้เชื่อถืองมงายไร้เหตุผล กาลามสูตรเป็นหลักแห่งความเชื่อที่พระพุทธองค์ทรงวางไว้ให้แก่พุทธศาสนิกชน ไม่ให้ปลงใจเชื่อในสิ่งใดๆอย่างงมงาย โดยไม่ใช้ปัญญาพิจารณาให้เห็นจริงถึงคุณโทษ หรือดีไม่ดีก่อนเชื่อ เป็นวิธีปฏิบัติต่อสิ่งที่ตนสงสัย  มีอยู่ ๑๐ ประการ ได้แก่

        อย่าเพิ่งตกลงปลงใจเชื่อ ในสิ่งใดในทันที เพียงเพราะ

        ๑. ด้วยการฟังตามกันมา หรือเพียงมีใครพูดให้ฟัง

        ๒. ด้วยการถือสืบๆกันมา แม้มีมาอย่างยาวนาน

        ๓. ด้วยการเล่าลือ หรือข่าวเล่าลือ แม้ที่มีคนส่วนใหญ่เชื่อถือตามๆกันมา

        ๔. ด้วยการอ้างว่ามีในตำรา หรือมีในคัมภีร์

        ๕. ด้วยตรรก ข้อคิด ข้อคาดคะเน ข้อโต้แย้ง แม้แลดูมีเหตุผล

        ๖. ด้วยการอนุมาน(การคาดคะเน) และการเอาสิ่งนั้นมาปะติดปะต่อกัน

        ๗. อย่าปลงใจเชื่อเพราะลักษณะอาการที่แสดงออกมาน่าจะเป็นไปได้ ด้วยเหตุผล  เพราะแม้เห็นด้วยตา ได้ยินกับหู เพราะเรื่องราวหนึ่งอาจมีอะไรมากกว่าที่เห็นหรือได้ยิน ดังเช่น เห็นแต่งตัวภูมิฐานก็เชื่อว่าร่ำรวย ฯ.

        ๘. เพราะเข้ากันได้กับทฤษฎีหรือทิฏฐิ หรือตามอคติในใจของตน,   

        ๙. เพราะมองเห็นรูปลักษณะหรือผู้พูดว่าน่าเชื่อ

        ๑๐. เพราะนับถือว่าเป็นครูของเรา เพราะเคารพนับถือว่าคนพูดเป็นสมณะผู้นำทางจิตวิญญาณของเรา เป็นศาสดาของเรา

        ท่านไม่ได้ทรงสอนให้ไม่เชื่อ  แต่สอนให้อย่าเพิ่งปลงใจเชื่อในทันที ถึงแม้ว่าข้อมูลนั้นแลดูน่าเชื่อถือด้วยเหตุผลอันใดก็ดี  แต่ต้องพิจารณาไตร่ตรองดูให้ดีก่อนว่า ดีหรือไม่ดี ถูกหรือไม่ถูก ด้วยตนเองเสียก่อน

        ข้อสำคัญ คือต่อเมื่อใดที่พิจารณาเห็นด้วย"ปัญญา" คือเมื่อใดสอบสวนพิจารณาจนรู้ได้ด้วยตนเองว่า ธรรมเหล่านั้นเป็นอกุศล เป็นกุศล, มีโทษ ไม่มีโทษ, ถูก ผิด เป็นต้น แล้วจึงควรละ หรือควรถือปฏิบัติตามนั้น

        กาลมสูตร เรียกอีกอย่างตามในพระไตรปิฏกว่า เกสปุตตสูตร  เป็นหลักธรรมที่พระองค์ท่านสอนให้ยึดถือเป็นหลัก ในการปฏิบัติในเรื่องความเชื่อ ไม่เช่นนั้นจะเกิดความเชื่ออย่างงมงายหรืออธิโมกข์ คืองมงายขาดปัญญา อันเป็นหนึ่งในวิปัสสนูปกิเลส ที่ทำให้ไม่สามารถเจริญในธรรมได้

ความดีเด่นของกาลามสูตร

(พระธรรมวิสุทธิกวี)